उसावरील रोगांचे नियंत्रण

तांबेरा -
लक्षणे - कारणे -
- जादा साखर उतारा असणाऱ्या कोसी 671, को - 8014, को - 7219, को - 92005 या जाती रोगास बळी पडतात.
- पानाच्या खालच्या बाजूस लहान लांबट पिवळे ठिपके दिसतात. कालांतराने लांबी वाढून रंग लालसर तपकिरी होऊन बुरशी बीजाणू वाढीमुळे फुगीर दिसते. त्यावर बोट फिरवल्यास बीजाणू पावडर बोटाला सहज चिकटते. रोगाची तीव्रता वाढून पाने करपून वाळतात.
उपाययोजना -
1) शिफारस नसलेले वाण वापरू नये.
2) शेतात पाण्यामुळे दलदल होऊ देऊ नये.
3) रुंद सरी वापरून अथवा पट्टा पद्धत वापरून लागण करावी.
4) रोग नियंत्रणासाठी कार्बेंडाझिम 1 ग्रॅम अथवा मॅंकोझेब 2.5 ग्रॅम किंवा प्रॉपीकोनॅझोल एक मिली किंवा कार्बेंडाझिम अधिक मॅंकोझेब (संयुक्त बुरशीनाशक) एक ग्रॅम याबरोबर 1 मिली स्टिकर वापरून फवारणी घ्यावी. गरजेनुसार 10 दिवसांच्या अंतराने बुरशीनाशक बदलून पुढील फवारणी सल्ला घेऊन करावी. उशिरा व अधिक प्रमाणात नत्र खते वापरू नयेत.

पोक्का बोइंग (वेणी रोग) -
लक्षणे व कारणे - उन्हाळ्यात वळीव पाऊस झाल्याने किंवा पावसाळ्याच्या सुरवातीला बुरशीची लागण कोवळ्या पानावर होते. तिसऱ्या-चौथ्या पानाच्या बेचक्यात पांढरट पिवळे पट्टे पडतात. रोगट पाने आकसून लांबी घटते. पाने एकमेकांत गुरफटतात, कुजतात. कांड्या आखूड पडून वेडेवाकड्या वाढतात. तीव्रता वाढल्यास पोंगा मर दिसते.
उपायोजना -
1) खतमात्रा योग्य प्रमाणात योग्य वेळी द्यावी.
2) रोगट शेंडे काढून जाळून नष्ट करावेत.
3) कॉपर ऑक्सिक्लोराईड 2 ग्रॅम अथवा कार्बेंडाझिम 1 ग्रॅम किंवा मॅंकोझेब 3 ग्रॅम आणि 1 मिली स्टिकर प्रति लिटर पाणी वापरून 2 ते 3 फवारण्या कराव्यात.

अननस रोग (पाईनॅपल) -
लक्षणे व कारणे -
ऊस लोळल्यावर चिंबलेल्या, किडीने पोखरलेल्या किंवा उंदीर, खार, कोल्हा या प्राण्यांनी उभ्या उसास इजा केल्यास या रोगाची लागण होते.
- रोगट उसाच्या कांड्या सुरवातीस तांबूस लालसर पडतात. नंतर काळ्या पडून, कुजलेल्या कांड्याचा अननसासारखा वास येतो.
- भारी जमिनीत तसेच पूरग्रस्त, दलदल असलेल्या ठिकाणी रोगाची शक्यता जास्त असते.
उपाययोजना -
1) उसातील पाण्याचा निचरा करावा.
2) उसाची भरणी - बांधणी करताना ऊस लोळणार नाही, अशा प्रकारे मातीची भर द्यावी.
3) ऊस लागण करताना रासायनिक बेणे प्रक्रिया प्रति लिटर पाण्यात 1 ग्रॅम कार्बेंडाझिम व 1 मिली डायमेथोएट कीटकनाशक यामध्ये 10-15 मिनिटे बेणे बुडवावे.
4) कॉपर ऑक्सिक्लोराईड 4 ग्रॅम प्रति लिटर पाणी घेऊन मुळाजवळ आळवणी करावी.

पानावरील ठिपके -
लक्षणे व कारणे - अन्नद्रव्याचा ऱ्हास झाल्याने पिकाची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी झाल्याने रोगाचा प्रादुर्भाव वाढतो. सुरवातीस लहान डोळ्याच्या आकाराचे ठिपके दिसतात. कालांतराने ठिपके मोठे गोलाकार व रंगहीन होतात. पुढे रंगहीन भाग मधोमध लालसर तपकिरी व कडा करड्या होतात. तीव्रता वाढल्यास पाने करपून वाळतात.
उपाययोजना -
1) खतमात्रा योग्यवेळी योग्य प्रमाणात द्यावी.
2) रोग प्रादुर्भाव टाळण्यास अतिरिक्त पाण्याचा निचरा करावा.
3) नियंत्रणासाठी मॅंकोझेब 2 ग्रॅम अथवा कॉपर ऑक्सिक्लोराईड 2.5 ग्रॅम व स्टिकर 1 मिली प्रति लिटर पाणी घेऊन 2-3 फवारण्या 10 दिवसांच्या अंतराने कराव्यात.

गवताळ वाढ -
लक्षणे - रोग होण्याद्वारा वा किडीद्वारा पसरणाऱ्या फायटोप्लाझ्मा या अतिसूक्ष्म विषाणूमुळे होतो. ऊस बेटात प्रमाणापेक्षा जास्त फुटवे येतात. पाने अरुंद आखूड होतात व बेटास गवताच्या ठोंबाचे स्वरूप येते. या रोगामुळे 20 टक्क्यांपर्यंत ऊस उत्पादनात घट येते.
उपाययोजना -
1) रोगमुक्त बेणे मळ्यातील बेणे वापरणे.
2) मूलभूत बेणे तयार करताना लागवडीपूर्वी बेण्यास उष्ण बाष्प हवा प्रक्रिया 54 अंश सें. तापमानास 150 मिनिटे करावी.

ब) उसावरील किडींचे व्यवस्थापन -

बुडखा कांडी कीड -
जमिनीत असलेल्या कांड्या पोखरलेल्या व तांबड्या रंगाच्या दिसतात. आत किडीची विष्ठा आढळते. अळी फिकट पिवळसर व नंतर दुधासारखी पांढरी दिसते. डोके पिवळसर लाल दिसते. अळी जमिनीतील उसाच्या कांड्या पोखरते.
उपाययोजना -
1) कीडग्रस्त उसाचा खोडवा घेऊ नये.
2) पाण्याचा निचरा करावा.
3) क्लोरपायरिफॉस (20 टक्के प्रवाही) 2 मिलि प्रति लिटर मिसळून आळवणी करावी.
4) कीडग्रस्त शेतात ट्रायकोग्रामा हा अंड्यावरील परोपजीवी कीटक एकरी 1 लाख 20 हजार पंधरा दिवसांच्या अंतराने 4 ते 6 वेळा विभागून सोडावेत.

शेंडे अळी -
उसाच्या शेंड्याला खूप पाने आल्याने पानाचा झुपका दिसतो. शेंड्याला इजा झाल्याने उभ्या उसाचे कांडीवरील डोळे फुटतात. कांडीवर ओळीने आडवी छिद्रे दिसतात. पानांच्या पाठीमागे लाल वा केशरी रंगाची अंडीपुंज दिसतात. अळी मोत्यांच्या माळेप्रमाणे दुधी असते. अळ्या शेंड्याकडील कोवळ्या कांड्या पोखरतात.
उपाययोजना -
1) लालसर अंडीपूंज पानावरून गोळा करून नष्ट करावेत.
2) प्रकाश सापळे लावून प्रौढ पतंगाचा नायनाट करावा.
3) लहान प्रादुर्भावग्रस्त उसात प्रत्येक पोंग्यात 2 मिली क्लोरपायरीफॉस किंवा ट्रायझोफॉस 2 मिली प्रति लिटर फवारणी करावी.
4) मोठ्या उसात दाणेदार फोरेट (10 टक्के) अथवा फिप्रोनील दाणेदार एकरी 10 किलो वापरावे.

लोकरी मावा -
पानाच्या मागच्या बाजूस मध्य शिरेच्या दोन्ही बाजूंना दाटीवाटीने एकमेकांच्या अंगावर बाल्यावस्थेत पिले बसलेली दिसतात. कीडग्रस्त पानांवर पिवळसर ठिपके दिसतात. पहिल्या-दुसऱ्या अवस्थेत मावा पिलावर लोकर नसते. तिसऱ्या अवस्थेपासून लोकर येते. पानामधील रस शोषल्याने पाने निस्तेज होतात. मावा विष्ठा चिकट असल्याने त्यावर काळी बुरशी वाढते. पानांद्वारा प्रकाशसंश्लेषण थांबते.
उपाययोजना -
1) ऊस लागण पट्टा पद्धत वा रुंद सरी पद्धतीने करावी.
2) 6 ते 8 महिन्यांपर्यंतच्या उसास एकरी 5 किलो फोरेट किंवा फ्रिप्रोनील दाणेदार वापश्यावर मातीत मिसळावे.
3) क्रायसोपर्ला कार्नीया या परभक्षक कीटकाची 1000 अंडी अथवा अळ्या प्रति एकरी सोडावे.
4) कोनोबाथ्रा ऍफिडिव्होरा या परभक्षक कीटकाच्या अळ्या व कोष यांची प्रसारणे करावीत.

पिठ्या ढेकूण -
कांडीच्या पेराजवळ पानाआड राहून रस शोषण करतो.

पांढरी माशी -
पाने अर्धवट व काळ्या कोषांनी भरलेली आढळतात. लहान पिले पानाच्या खालील बाजूने रस शोषतात.
1) किडीच्या बंदोबस्तासाठी इमिडाक्लोप्रीड (200 एसएल) दीड मिली प्रति लिटर किंवा मिथोमिल 1 ग्रॅम प्रति लिटर किंवा डायमेथोएट (30 टक्के प्रवाही) 30 मिली यापैकी एक कीटकनाशक प्रति 10 लिटर पाण्यातून फवारावे.
2) व्हर्टिसिलीयम बुरशी 50 ग्रॅम + 1 कप दूध 10 लिटर पाण्यातून फवारावे.